Bent u de vertaler?

Hebt u deze vraag ooit gesteld aan één van de mensen in die hokjes achteraan in de zaal die op een aquarium lijken (beter bekend als een tolkcabine), waarna de betrokkene lijkt te huiveren? Misschien heeft één van hen wel eens 'tolk' gemompeld of met de ogen gerold. Of misschien hebt u aan een vertaler een simultaanvertolking van de presentatie van uw belangrijkste spreker gevraagd (ze kennen hun talen immers van haver tot gort, niet?), waarop hij of zij zich als een haas uit de voeten maakte en u achterliet in een stofwolk? Als u dit artikel leest, weet u meteen waarom.

Vertalen en tolken is niet hetzelfde

Ook al gaat het bij beide activiteiten om het overzetten van een boodschap in taal A naar taal B, er is een verschil in de manier waarop dat gebeurt. Ook de technieken, instrumenten en leveringstermijn zijn anders. Vooral één specifieke eigenschap zal u helpen om ogenblikkelijk het onderscheid te maken tussen vertalers en tolken: vertalers vertalen een schriftelijke tekst naar de doeltaal, terwijl tolken gesproken taal omzetten in de doeltaal. Als u dit voor ogen houdt, voorkomt u gênante situaties zoals eerder beschreven. Maar er is meer. Lees verder als u echt het verschil tussen beide beroepsgroepen wilt kennen.

Vertalers

Vertalers hebben niet alleen een uitstekende kennis van hun werktalen en de samenhangende culturen, ze zijn ook goede schrijvers. Ze nemen graag de tijd om elke nuance in de brontekst nauwgezet te vertalen en ze hanteren een brede waaier van woordenlijsten en referentiematerialen om te verzekeren dat hun vertaling een perfecte afspiegeling vormt van de oorspronkelijke tekst. Dit betekent echter niet dat ze woord voor woord vertalen. Ze zijn liefhebbers van taal en hebben het geduld en de volharding om de zin, de uitdrukking of de term te vinden die het origineel perfect weergeeft, ook al is het lang zoeken. Aangezien ze met alle geschreven woorden werken, doen ze niets liever dan bijzondere woordparels opdelven, zoals 'alleenspraak'. Ze laten zich ook voorstaan op hun kennis van de laatste en meest eigenzinnige spellingregels. Vaak werken freelance vertalers van huis uit, maar dit betekent niet dat ze in volstrekte afzondering leven zoals middeleeuwse kopiisten! Dankzij het internet kunnen ze contacten leggen met andere vertalers en virtuele communities van vertalers oprichten. Er worden netwerkevenementen georganiseerd en er zijn uiteenlopende online forums om adviezen over woordenschat uit te wisselen of gewoon om eens hartelijk te lachen met een groteske vertaling.

De basisuitrusting van een vertaler omvat een desktop of een laptop, online en offline woordenboeken en -lijsten, en steeds vaker CAT-tools (Computer-Assisted Translation). Deze CAT-tools helpen vertalers om sneller grote volumes te verwerken en vertaalgeheugens samen te stellen die zorgen voor een betere coherentie van de gebruikte terminologie. Sommige vertalers specialiseren zich in specifieke kennisgebieden, zoals literatuur of technische en medische documenten, maar er zijn ook veel zogenaamde 'allrounders'. Presence werkt uitsluitend met native vertalers die vertalen in hun moedertaal, want dit staat garant voor de kwaliteit van schriftelijke vertalingen. Ook al lijken veel vertalers graag foto's te posten van hun huisdieren die hun computers belagen, toch is het gevaarlijk om te veralgemenen, want de vertaalgemeenschap is even divers en heterogeen als ze uitgebreid is.

Tolken

Tolken zijn alles bij elkaar genomen een ander ras. Er zijn uiteenlopende types van tolken, zoals conferentietolken, medische tolken, ... Maar daarnaast bestaan er ook verschillende tolktechnieken, zoals simultaan tolken, consecutieve tolken, fluistertolken, begeleidingstolken en online tolken.

Neem bijvoorbeeld de conferentietolken. Zij doen simultaanvertolking en werken vanuit een cabine (inderdaad, hok of aquarium is niet de officiële benaming). Tolken hebben vanzelfsprekend ook een grondige kennis van hun moedertaal en hun werktalen, maar ze moeten boodschappen overbrengen in een andere taal in realtime, namelijk terwijl de spreker aan het woord is. Dit houdt in dat ze, in tegenstelling tot vertalers, erg weinig tijd krijgen om referentiemateriaal en woordenlijsten te raadplegen. Tolken doen veel dingen tegelijkertijd: luisteren naar de sprekers, vertolken, spreken en luisteren naar zichzelf. Deze activiteit vergt zoveel concentratie dat tolken in duo's werken en elkaar om de 20-30 minuten afwisselen. Ze kunnen niet het risico lopen om geremd te worden door een woord dat ze niet kennen of dat onherkenbaar wordt vervormd door een spreker met een zwaar accent. Daarom gaan ze het meestal in hun eigen woorden omschrijven terwijl ze de vertaling zoeken die ze nodig hebben.

Vóór de pandemie verplaatsten tolken zich gewoonlijk naar de locatie waar het tolkwerk moest worden verricht. Het is immers erg belangrijk voor hen om de presentaties te zien en invulling te geven aan de (niet-)verbale communicatie van de spreker en het publiek. Ze houden gewoon ook van live interacties en reizen. Maar na de COVID-uitbraak is de technologie razendsnel geëvolueerd en kreeg tolken op afstand de wind in de zeilen.  Met RSI (Remote Simultaneous Interpretation of simultaanvertolking op afstand) moeten tolken niet langer fysiek aanwezig zijn op de locatie zelf. Ze kunnen de vergadering virtueel volgen (van huis uit of via een externe hub) door middel van een RSI-platform en simultaan tolkdiensten leveren. Elke deelnemer ontvangt een live video- en audiofeed van de sprekers in zijn of haar eigen taal.

Wat zit er allemaal in de professionele toolkit van een tolk? Tolken nemen overal hun (vederlichte) laptop of tablet mee, want daar bewaren ze de presentaties, woordenlijsten en referentiematerialen die ze hebben samengesteld met het oog op de opdracht. Ze gebruiken die apparaten ook om online woordenboeken te doorzoeken of om op het internet te surfen tijdens hun pauzes van een halfuurtje. De AV-partners van Presence rusten de tolkcabines uit met headsets voor de tolken. Toch geven veel professionals de voorkeur aan hun eigen 'ear candy'. Ze willen er immers zeker van zijn dat de geluidskwaliteit is zoals zij het willen. Net zoals vertalers, zijn ook tolken verzot op taal. Ze zijn dol op taalgrapjes en vertaalmissers.

Vertalers en tolken delen de liefde voor taal. Ze zijn er trots op als ze de beste manier vinden om een brontekst of een speech om te zetten in een andere taal. Ieder op hun eigen manier bouwen ze bruggen tussen schrijvers en lezers of sprekers en hun publiek. Nu eens door geduldig te blijven zoeken tot het perfecte woord opduikt, dan weer door de best beschikbare zin mee te graaien in een woordenrace tegen de klok. Heel wat tolken vullen hun tolkactiviteiten aan met schriftelijke vertalingen. Als zij vertalers worden genoemd, is dat dus niet ver van de waarheid of vatten ze het niet meteen op als een belediging. Wat ze echter vooral zullen waarderen, is dat u belangstelling toont voor wat ze doen, dat u hen ziet voor wie ze zijn en dat u hen aanspreekt met de naam die het best past bij hun activiteit.

Wilt u meer weten over vertaal- en tolkwerk of hebt u vertaal- of tolkdiensten nodig? Onze wereldwijde database van grondig gescreende native taalprofessionals bestrijkt alle talen die u nodig hebt! Neem in de taal van uw voorkeur contact op met ons kantoor voor meer informatie of een prijsofferte.

‍