Air France is in 1933 opgericht en fuseerde in 2004 met zijn Nederlandse tegenhanger. Na een vliegende start zit dit huwelijk nu, dertien jaar later, in zwaar weer. En dat terwijl het een droomhuwelijk leek te zijn...

Tot nu toe werden de liberalisering van het Europese luchtruim en de toegenomen concurrentie van luchtvaartmaatschappijen uit de Golfstaten als schuldigen aangewezen. Uit een recent uitgelekt intern bedrijfsrapport blijkt echter dat de oorzaak intern moet worden gezocht. Botsende nationale culturen en het niet kunnen verstaan van elkaars taal bleken een giftige uitwerking te hebben.

Cultuur is diep geworteld in de samenleving. Van de manier waarop we onze koffie drinken tot en met onze manier van zakendoen: cultuur creëert het gevoel van veiligheid en saamhorigheid dat we nodig hebben om echt verbinding met elkaar te kunnen maken. Het spreekt vanzelf dat er, als je met verschillende culturen werkt, een paar extra hindernissen te nemen zijn voordat je echt verbinding kunt maken. Denk voordat je in gesprek gaat met die buitenlandse collega dus eerst eens na over de volgende punten. Dat helpt je culturele hindernissen te nemen zonder onderuit te gaan.

1. Bewustzijn

Daar begint het mee: je ervan bewust zijn dat elk land dingen op zijn eigen manier en op zijn eigen moment doet, en dat jouw manier niet dé manier is (en andersom). Net als in een huwelijk komt een gezamenlijke cultuur in de in loop van enkele jaren tot stand. Dat vraagt tijd en geduld, maar vooral ook de wil om echt te begrijpen wat de persoon of organisatie die je voor je hebt, beweegt.

2. Voorbereiding

Verdiep je, voordat je je buitenlandse collega ontmoet, in de gebruiken en gedragsregels van zijn of haar land. Moet je je collega met de voornaam aanspreken of niet? Iets simpels als hoe je hem of haar moet begroeten, is veelal cultureel bepaald. In sommige landen is het normaal om iemand te omarmen, een tikje op de schouder te geven of te kussen, terwijl dat in andere landen al bijna seksuele intimidatie is. Wees echter niet te perfectionistisch als het om gedragsregels gaat. Het feit dat je een beetje onderzoek hebt gedaan en je best doet, is vaak al genoeg om mensen te laten zien dat je betrokken bent.

3. Taal

Taal is een van de belangrijkste uitdrukkingsvormen van cultuur. Zodra mensen hun mond opendoen en gaan praten, kun je ze al min of meer indelen in een geografisch gebied en/of sociale/culturele subgroep. Als je gesprekspartner en jij niet dezelfde taal spreken, werk dan met een tolk om misverstanden te voorkomen. Een extra voordeel daarvan is dat de tolk niet alleen beide talen kent, maar ook de onderliggende culturen. Tolken vertalen dus zowel de woorden als de culturele context.

Als je gesprekspartner en jij wel dezelfde taal spreken maar niet uit hetzelfde land komen, ben je er ook nog niet. Denk bijvoorbeeld aan de verschillen tussen het Nederlands en het Vlaams. Eén en hetzelfde woord kan iets heel anders betekenen. Zelfs als jullie wel dezelfde taal spreken, moet je proberen slang te vermijden en om uitleg vragen als je iets niet begrijpt. Er kunnen namelijk 'valse vrienden' deelnemen aan het gesprek.

4. Humor

Met humor moet je heel voorzichtig zijn. Er wordt vaak gezegd dat grappen niet vertaald kunnen worden, en dat klopt ook. Los daarvan is het maken van grappen in een zakelijke context in veel culturen ongepast. Sarcasme, het basisbestanddeel van Britse humor, kan enorm grappig zijn als je eraan gewend bent. Maar als dat niet zo is, kan het beledigend of zelfs aanvallend overkomen. Vermijd hoe dan ook het maken van grappen over het land van je collega, je begeeft je op glad ijs en negen van de tien keer ga je onderuit.

5. Openheid

Degene die tegenover je hebt, is wellicht even gespannen als jij over het navigeren in het troebele interculturele water. Het is geen zwakte om toe te geven dat je gespannen bent omdat je het niet wilt verknallen. Vraag om feedback. Zo geef je je gesprekspartner de kans je te helpen en, bovenal, verbinding met je te maken. Kwetsbaarheid is tenslotte een menselijke eigenschap waarmee iedereen zich kan identificeren, ongeacht waar je vandaan komt.

Er zijn boeken volgeschreven over doeltreffende interculturele communicatie en al die inzichten zijn zeer behulpzaam. Ze moeten worden beschouwd als stukjes van de puzzel, maar zeker niet als absolute waarheden. Zo kan het zijn dat je uit Frankrijk komt en dezelfde culturele referenties hebt als je Franse collega maar toch liever zaken doet op de Engelse manier. Interculturele communicatie, en communicatie in het algemeen, draait om het maken van verbinding. Verbale en nonverbale taal is daarbij essentieel. Als je voor de juiste hulpmiddelen en partners zorgt om verbinding te maken tussen culturen, worden hindernissen welkome uitdagingen die de boodschap die je wilt overbrengen, kunnen versterken.

‍